Spurt og svarað
1. Er farsældin fyrir öll börn?
Stutta svarið er já, farsældin er fyrir öll börn á Íslandi og fjölskyldur þeirra.
Samþætting þjónustu í þágu farsældar barns er hins vegar fyrir þau sem þurfa einstaklingsmiðaðan stuðning sem krefst aðkomu ólíkra kerfa.
2. Hverju bæta farsældarlögin við þá þjónustu sem nú þegar er í boði?
Með tilkomu farsældarlaganna er lögð áhersla á að styrkja grunnþjónustu í nærumhverfi allra barna. Þau börn sem þurfa einstaklingsmiðaða þjónustu hafa nú aðgang að tengiliðum og málstjórum farsældar. Þeim er ætlað að leiða foreldra í gegnum þann frumskóg sem kerfið getur verið. Hlutverk þessara aðila er vel skilgreint og þeir eiga hafa svigrúm og tíma til að sinna hlutverki sínu í þágu farsældar barns.
3. Hvar get ég nálgast tengilið fyrir barnið mitt og fjölskylduna?
Tengiliður farsældar er starfsmaður ríkis og/eða sveitarfélags og er staðsettur á mismunandi stöðum eftir æviskeiði barns.
· Frá meðgöngu að leikskólagöngu barns er tengiliður farsældar starfsmaður í heilsugæslu.
· Á leik-, grunn- og framhaldsskólaaldri er tengiliður farsældar starfsmaður skóla.
· Börn sem á einhvern hátt falla á milli ofangreindra þjónustukerfa hafa aðgang að tengilið hjá félagsþjónustu sveitarfélags.
4. Hvaða úrræði er hægt að nýta í samþættri þjónustu?
Sveitarfélögin vinna nú að úrræðalistum sem verða aðgengilegir foreldrum og eftir atvikum börnum sem og tengiliðum farsældar. Þar er útlistað hvaða úrræði eru til staðar í nærumhverfi barna.
Einnig eru úrræði á vegum ríkis s.s. úrræði innan heilbrigðiskerfis sem hægt er að nýta þegar það á við.
Þá er hægt að benda á úrræði á vegum hagsmunasamtaka og einkaaðila en ekki er til staðar tæmandi listi þeirra fjölmörgu úrræða sem í boði eru.
5. Eiga öll mál þar sem barn og fjölskylda þurfa aðstoð að vera samþætt?
Stutta svarið er nei, það þurfa ekki öll mál að vera samþætt svo barn geti fengið aðstoð og stuðning.
Í einhverjum tilvikum nægir stuðningur á grunnstigi sem öll börn hafa aðgang að. Þau börn sem þurfa frekari aðstoð og metið er sem svo að samþætting þjónustu sé í þágu farsældar barns er hægt að leggja fram beiðni þess efnis.
6. Það er starfandi teymi í kringum barnið mitt sem gengur vel. Þarf að óska eftir samþættri þjónustu til viðbótar?
Nei, alls ekki. Ef það er starfrækt teymi í kringum barn og teymisvinnan og samstarfið gengur vel er óþarfi að óska eftir samþættingu þjónustu. Hins vegar ef það koma upp hnökrar í samstarfinu og erfiðleikar með samvinnu á milli ólíkra kerfa er tilefni til að skoða hvort samþætting þjónustu sé í þágu farsældar barns.
7. Hvað gerist ef barnið mitt þarf einstaklingsmiðaðan stuðning en ég vil ekki þiggja samþætta þjónustu?
Samþætting þjónustu er tilboð til barna og fjölskyldna þeirra en ef foreldrar kjósa geta þeir sjálfir sótt þjónustuna en þá er hún ekki samþætt.
Lögin koma ekki í staðinn fyrir þjónustu sem þegar ber að veita, heldur eru þau ætluð sem viðbót til að greiða götu barna og foreldra, tryggja heildarsýn lykilaðila og til þess að þeir sem veita þjónustu vinni saman að hagsmunum barnsins.
8. Hver er munurinn á beiðni um miðlun upplýsinga og beiðni um samþættingu þjónustu?
Beiðni um miðlun upplýsinga: Það er eyðublað sem foreldri og/eða barn útfyllir sem heimilar þjónustuveitanda eða þeim sem veitir almenna þjónustu í þágu farsældar barns, að taka saman upplýsingar um aðstæður barns og miðla þeim til tengiliðar. Eyðublaðið heimilar eingöngu þessa tilteknu miðlun til þessa tiltekna tengiliðar. Tengiliður hefur ekki heimild til að hafa samband við aðra en foreldra og/eða barn þegar hann hefur móttekið upplýsingarnar.
Beiðni um samþættingu þjónustu: Það er eyðublað sem foreldra og/eða barn fyllir út þar sem óskað er eftir að þjónusta við barn verði samþætt. Beiðnin heimilar tengiliðum, málstjórum, þjónustuveitendum og þeim sem veita þjónustu í þágu farsældar barns að vinna upplýsingar um barn til að tryggja því skipulagða og samfellda þjónustu.
9. Þarf að undirrita báðar beiðnir til að samþætting þjónustu geti hafist?
Nei, það er ekki nauðsynlegt í öllum tilvikum.
Beiðni um miðlun upplýsinga er eyðublað fyrir þá sem miðla upplýsingum að ósk foreldra til tengiliðar og/eða málstjóra farsældar. Ef foreldrar kjósa að leita milligöngulaust til tengiliðar á ekki að fylla út beiðni um miðlun upplýsinga.
Samþætting þjónustu getur þó ekki hafist fyrr en búið er að fylla út beiðni um samþættingu þjónustu á viðeigandi eyðublaði.
10. Þurfa báðir foreldrar að undirrita beiðni um miðlun upplýsinga og/eða samþættingu svo samþætting geti hafist?
Í farsældarlöggjöfunni er ekki að finna einfalt svar við þessari spurningu. Þetta verður að skoða í samhengi við önnur lög þar sem mál barnsins fellur undir, t.d. barnalög, barnaverndarlög og lög um sjúklinga. Sumt miðast við báða foreldra og annað miðast við lögheimilisforeldra. Ávallt skal hafa hagsmuni barnsins að leiðarljósi.
11. Hvar get ég nálgast upplýsingar og fengið aðstoð við innleiðingu farsældarlaganna?
Frekari upplýsingar um innleiðingu farsældarlaganna er að finna á heimasíðu Barna og fjölskyldustofu www.bofs.is.
Fyrir frekari ráðgjöf sem snýr að innleiðingu og/eða ráðgjöf vegna samþættingar er bent á farsældarteymi Barna og fjölskyldustofu, farsaeld@bofs.is.
12. Setur tengiliður saman og stýrir stuðningsteymi farsældar?
Nei það er ekki eitt af hlutverkum tengiliðar farsældar að setja saman og stýra stuðningsteymi farsældar.
Hlutverk tengiliðar farsældar er gera frummat á þjónustuþörf barns og fjölskyldu sem leita til hans og meta með þeim hvort þörf er á samþættingu þjónustu. Ef samþætting þjónustu er í þágu farsældar barnsins er það hlutverk tengiliðar að skipuleggja og fylgja eftir markvissri samvinnu þjónustuveitenda um snemmtækan stuðning. Hann þarf að þekkja úrræði á fyrsta þjónustustigi og geta komið auga á hvaða úrræði gætu nýst foreldrum og/eða barni við lausn áskorana sem þau standa frammi fyrir. Hægt er að horfa á tengilið sem leiðsögumann fyrir fjölskylduna sem leiðir þau áfram og greiðir leið þeirra í gegnum flókin kerfi sem koma að þjónustu við barnið.
Það er ekki eitt að hlutverkum tengiliðar að setja saman stuðningsteymi, gera stuðningsáætlun og stýra teymisvinnu hvorki á fyrsta, öðru eða þriðja þjónustustigi. Ef metið er svo að nauðsynlegt sé að setja saman stuðningsteymi ætti tengiliður að spegla málið við málstjóra farsældar og meta hvort þörf er á að færa málið yfir til hans. Ef það er niðurstaðan þá tekur málstjóri farsældar við, setur saman stuðningsteymi, gerir stuðningsáætlun og stýrir vinnu stuðningsteymis.
13. Hvernig fer samþætting þjónustu fram á fyrsta þjónustustigi án stuðningsteymis?
Hægt er að horfa á tengilið sem leiðsögumann fyrir fjölskylduna sem leiðir þau áfram og greiðir leið þeirra í gegnum oft flókin kerfi sem koma að þjónustu við barnið. Þetta getur falið í sér að tengiliður bendir á eða tengir foreldra og/eða barn við úrræði innan sinnar stofnunar eða í öðrum kerfum.
Ef samþætting þjónustu er í þágu farsældar barnsins er það hlutverk tengiliðar farsældar að gera frummat á þjónustuþörf og í kjölfarið skipuleggja og fylgja eftir markvissri samvinnu þjónustuveitenda um snemmtækan stuðning.
Í matsblaði fyrir tengiliði sem Barna- og fjölskyldustofa hefur gefið út er kafli um næstu skref tengiliðar sem getur nýst honum í starfi með foreldrum og börnum. Hann getur notað þann kafla til að skrá niður nöfn á aðilum og/eða úrræðum sem gætu nýst fjölskyldunni við lausn vandans. Í samráði við foreldra og barn er ákveðið við hvern á að tala um hvað og hvenær.
Valdefling og þátttaka foreldra er grunnurinn að góðu samstarfi og árangri.
